70راه برای آموزش اثربخش(قسمت اول)
شروع همیشه سخت و البته مهم است. شاید تفاوتی هم نداشته باشد که مدیریت کلاسی پرجمعیت یا چند نفره را به عهده بگیریم. در واقع مقر فرماندهی شاید چندان مهم نباشد، تسلط بر اوضاع بهویژه در نقطهی شروع مهم است. بررسیهای پژوهشگران نشان میدهد که تدریس، کنترل کلاس و برقراری ارتباط مناسب با دانشآموزان در سه هفتهی نخست شروع سال تحصیلی، سختتر و مهمتر از هر زمان دیگری است مواردذیل راههای اثربخش کردن تدریس است :
1. در اولین روز شروع سال تحصیلی، فضای کلاس را با آشنایی دانشآموزان با یکدیگر و سپس بازی و سرگرمی شروع کنیم .
2. بازیهایی را انتخاب کنیم که همهی بچهها در آنها مشارکت داشته باشند .
3. بازیهای پایههای دوم و سوم ابتدایی را با هدف یادآوری مفاهیم درسی سال گذشته انتخاب کنیم .
4. از وسایل کمکآموزشی مانند کارتهای بازی و یا هر وسیلهی کمک آموزشی که کاربرد بازی هم داشته باشد، استفاده کنیم .
5. خودمان را کامل معرفی کنیم و کمی هم دربارهی خانوادهمان برای آنها صحبت کنیم. مثلا" این که چند فرزند دارم و سن آنها چهقدر است .
6. تلاش کنیم با گفتار ساده و صمیمی به بچهها نزدیک شویم .
7. با مطرح کردن موضوعی که احساس میکنیم به آن علاقه دارند، ذهنشان را درگیر کنیم تا زودتر وارد فضای درس و مدرسه شوند .
8. در مقابل پاسخهای آنها جبهه نگیریم و بگذاریم راحت اظهارنظر کنند؛ حتی اگر اظهارنظرشان درست به نظر نیاید .
9. سعی کنیم در این پرسش و پاسخها، خجالت و کمرویی احتمالیشان برطرف شود .
10. دانشآموزان کمحرف و ساکت را با پرسیدن سؤال، وارد بحث کنیم .
11. تشویق کلید موفقیت است. برای هر حرکت مثبت، آنها را تشویق کنیم .
12. با انجام فعالیتهای عملی آموزش را شروع کنیم .
13. برنامهها یا فعالیتهای مشارکتی، بیش از فعالیتهای فردی اثربخش هستند.بهتر است برنامههای درسی یا هر فعالیت دیگری را به صورت گروهی برنامهریزی کنیم .
14. هرچه زودتر با شرایط تحصیلی و سطح فراگیری دانشآموزان آشنا شویم؛ سریعتر میتوانیم الگوی آموزشی-پرورشی را انتخاب کنیم .
15. ویژگیهای فردی دانشآموزان را بشناسیم .
16. نحوهی برقراری ارتباط روانی و کلامی با دانشآموزان را شناسایی کنیم .
17.زمانبندی را به دانشآموزان بیاموزیم .
18. آشنایی با کتابخانهی مدرسه، نخستین و مهمترین گام برای آشنا کردن دانشآموزان با کتاب و کتابخوانی است .
19. آنها را با منابع معتبر علمی مانند دایرهالمعارفها آشنا کنیم.
20. اینترنت و رایانه و طرز استفادهی صحیح از آنها را به تدریج و با برنامهریزی به دانشآموزان بیاموزیم؛ حتی اگر این آموزش بهصورت تئوری باشد.
21. آنچه را از آنها میخواهیم؛ به دقت برایشان شرح دهیم؛ انضباط در کلاس، نظم در انجام تکالیف، حضور مستامر و...
22. شیوهی برگزاری آزمونها، چه کلاسی و چه آزمونهای ترم را برایشان توضیح بدهیم.
23. هر چند دیگر مثل گذشته، نمره تنها ملاک سنجش دانشآموزان نیست، اما در اینباره هم با آنها صحبت کنیم. اینکه چه سهمی از تلاش آنها با استفاده از عبارتهای گوناگون و چه سهمی از طریق نمره ارزشگذاری میشود؟
24. منعطف باشیم؛ با وجودی که باید به اصول و مقررات تعیین شده پایبند باشیم تا دانشآموزان هم به تعهداتشان به خوبی عمل کنند، اما در بعضی شرایط باید انعطافپذیر باشیم.
25. در کلاسهای پرجمعیت خود دانشآموزان و عملکرد آنها بسیار مؤثر است. بنابراین تا حد امکان زمینه را برای فعالیت تکتک آنها فراهم کنیم.
26. قبل از برگزاری آزمونها، چه کلاسی و چه امتحانات ترم، با ارائهی نمونه سؤال، آنها را با فضای امتحان و نحوهی برگزاری و نوع سؤالها آشنا کنیم.
27. در اولین آزمونها، برگهها را همراه خود دانشآموزان تصحیح کنیم تا ترس از امتحان برطرف شود.
28. تفاوت بین همکاری و یا انجام تکالیف به جای دوستان و همکلاسیها را برای آنها شرح بدهیم.
29. با وضیعت تحصیلی و خانوادگی دانشآموزان آشنا شویم.
30. بعضی از بچهها برای همراهی با والدین، بخشی از وظایف آنها مثل نگهداری از خواهرها و برادرهای کوچکتر را به عهده میگیرند. دربارهی این مسائل آگاه باشیم و از این نظر هم وضیعت بچهها را بررسی کنیم.
31. بخش مهمی از موفقیت فرایند آموزش و پرورش، به تمرکز دانشآموزان روی فعالیتهای فردی بستگی دارد. تلاش کنیم تا دانشآموزان با برنامهریزی به فعالیتهای فردی بپردازند.
32. کلاس درس را با نشاط آغاز کنیم. خواندن یک سرود دستهجمعی، چند حرکت سادهی تردستی در کلاس و کارهای دیگری از این دست، باعث ایجاد نشاط در دانشآموزان میشود.
33. کلاس درس را سروقت آغاز کنیم تا در عمل بچهها را به نظم عادت دهیم.
34. نظم کلاس را حین تدریس حفظ کنیم. این نکته بهویژه دربارهی کلاسهای پرجمعیت بسیار مهم است.
35. هر روز در پایان تدریس، چند پرسش شفاهی مطرح کنیم تا به این ترتیب ارزیابی بهتری از میزان فراگیری دانشآموزان داشته باشیم.
